Mükemmeliyetçi Ebeveynlik Nedir?

Çocukları için her şeyi yapmanın ve her şey olmanın günümüz ebeveynlerine hissettirdiği baskı, birçok ailede gerçek bir sorundur. Sosyal medyadaki annelik savaşlarından, aile büyüklerinin yargılayıcı bakışlarından, arkadaşlar arasındaki paylaşımlara kadar çevrelerinden gelen bilinçli/bilinçdışı mesajlar sebebiyle, annelerin ve babaların mükemmel ebeveyn olma ihtiyacı hissetmeleri şaşırtıcı değildir.

Ancak mesele şu ki: mükemmeliyetçi olmak ebeveynin stresini en üst seviyeye taşımakla kalmaz, aynı zamanda çocuğuna da zarar verebilir. Eğer mükemmeliyetçi bir ebeveynseniz, bazı beklentilerinizi değiştirerek kendinizi ve çocuğunuzu bu aşırı stresten ve yetersizlik hissinden koruyabilirsiniz.

Mükemmeliyetçi bir ebeveyn olduğunuzun işaretleri nelerdir?

Bazı mükemmeliyetçi ebeveynler, hayatlarının her alanında mükemmeliyetçidir. Yaptıkları her şeyde başarılı olurlar, aksi takdirde denemeye zahmet bile etmezler. Hedeflerine ulaşmak için, büyük fedakarlıklar yaparlar ve çoğu zaman bu kişiler başarılı insanlardır. Ancak, asla ‘yeterince iyi’ hissetmezler.

Bazıları ise, sadece ebeveynliklerinde mükemmeliyetçilerdir. Bu bireyler “çocuklarını mahvetmek ”ten korkuyor olabilir veya çocuklarının en iyi okullarda okumalarını sağlayamazlarsa ebeveyn olarak başarısız hissedebilirler.

Yani; kimi ebeveynler mükemmelliği kendinden beklerken, kimileri de mükemmelliği çocuklarından beklemektedir. Oluşturdukları standartların, mükemmelliğe götüreceğini düşünürken, önünde sonunda bu mükemmellik ihtiyacı geri teper.

Mükemmel ebeveyn olma ihtiyacınızı gösteren işaretler

• Sık sık eleştirmek,
• Çocuğunuz başarılı olamadığında kendinizi suçlamak,
• Kendinizi diğer ebeveynlerle karşılaştırmak ve kendinizi yetersiz hissetmek,
• Çocuklarınız için zaten çok şey yapmanıza rağmen, daha fazlasını yapamadığınız için kendinizi suçlu hissetmek,
• Kendi ebeveynlik seçimlerinizi sürekli olarak eleştirip tekrar gözden geçirmek,
• Beklentileriniz çok yüksek olduğu için, soğukkanlılığı sık sık kaybetmek.

Çocuğunuzun mükemmel olmasını beklediğinizi gösteren işaretler

• Çocuğunuz bir şeyi sizin yolunuzla yapmazsa, onu izlemekte zorluk çekmek,
• Bir iş/görev/ödev üzerinde çalışırken çocuğunuzu aşırı yönetmek,
• Kusursuz performans göstermesi için çocuğunuza baskı uygulamak,
• Çocuğunuzu övmekten çok eleştirmek,
• Çocuğunuzu sizin hayallerinizi gerçekleştirmesi için zorlamak,
• Çocuğunuzun başarısını, kendi başarınız veya değeriniz olarak görmek,
• Çocuğunuzun matematik testi ya da futbol oyunu gibi aktivitelerine, ‘hayat-değiştiren-olaylarmış’ gibi muamele etmek.

Kimler mükemmeliyetçi ebeveyn olmaya yatkındır?

Hiç kimse mümkün olan en iyi ebeveyn olma arzusundan muaf değildir. Ancak orantısız bir şekilde etkilenmiş gibi görünen bir grup vardır: çalışan ebeveynler.

Bunun arkasında iki neden vardır. İlk neden, işyerinde başarı elde etmeye alışkın olan herkes (erkek veya kadın), hayatlarının diğer alanlarında da başarılı olma ihtiyacını hissedecektir. Ne yazık ki, iş yerinde olduğu gibi, ebeveynlik alanında ulaşılacak kesin hedefler veya kilometre taşları yoktur.

İkinci neden; çalışan anneler genellikle “her şeyi yapmaya çalışırken”, çok daha fazla stres yaşadıklarını bildirmektedir. Bir araştırma, bu stresin çalışan bir anneye verdiği duygusal yükü şöyle kaydetti. Çalışan annelerin; yüzde 80’i her şeyi yapma konusunda stresli ve kendini yetersiz hissediyor. Ayrıca, yüzde 50'den fazlası da ailesinin hayatındaki günlük önemli anları kaçırmaktan korkuyor.

Babalar ise, genellikle suçluluk hissediyor. Pew Araştırma Merkezi'nde 2015 yılında yapılan bir ankette, babaların neredeyse yüzde 50'sinin, harika bir ebeveyn olduklarını söyledikleri - diğer yarının ise babalıkta kendilerine yüksek puan vermediğini bildirdi. Öte yandan, Pew Araştırma Merkezi, günümüzün babalarının 1965'teki babalara oranla çocuklarıyla üç kat daha fazla zaman geçirdiğini keşfetti. Yine de, ankete katılan babaların neredeyse yarısı, çocuklarıyla yeterli zaman geçirmediklerini düşünüyor.

Aslında, mükemmeliyetçi ebeveynliğin tek kurbanı ebeveynler değildir. Annelerden ve babalardan gelen bu tür tutumların, çocukları üzerinde önemli etkileri olabilir.

Mükemmeliyetçi ebeveynliğin çocuklar üzerindeki etkileri

Yüksek standartlara sahip bir ebeveyn ile mükemmeliyetçi olmak arasında bir fark vardır. Yüksek standartlara sahip olmak, bir ebeveyn için genellikle iyi bir özelliktir, çünkü çocuğunun yaşamdan beklentilerini belirler ve onların hayatta başarılı olmalarına destek olurlar. Oysa mükemmeliyetçi ebeveynin çocuğu, en yüksek standartlara ulaşmazsa, çocuğunun ya da kendinin başarısız olduğuna inanırlar.

Mükemmellik için çocuklara çok fazla baskı yapmak, onlara yanlış mesaj(lar) gönderir. Çocuğunuzda yetersizlik, sevilmeye layık olmama, suçluluk gibi duygulara sebep olabilir. Dahası, kaygı bozuklukları, stresle baş etme sorunları, sosyal kaygı, kendini ifade edememe gibi birçok zihinsel sorun doğurabilir. Örneğin, ebeveyninin dürüstlükten daha çok başarıya değer verdiği düşüncesiyle, iyi notlar almak için sınavında kopyaya başvurabilir. Halbuki her yaştan çocuğun, doğabilecek sonuçlarından korkmadan, hata yapabilmesi gerekir. Bu deneyimler, çocukların öğrenmeleri için çok değerlidir.

Mükemmeliyetçilik çocuklara da geçebilir. Mükemmel olmaları gerektiğini düşünen çocuklar; zaman içinde depresyon, anksiyete ve yeme bozuklukları gibi zihinsel sağlık sorunları açısından daha yüksek risk altındadır. Ayrıca, belirtileri gizleme konusunda iyidirler. Bu nedenle, zihinsel sağlık sorunları zamanında fark edilmeyebilir.

“Mükemmeliyetçilik çocukların daha iyi olmalarına yardımcı olmaz. Aslında, genellikle daha kötü performans göstermelerini sağlar.”

Mükemmeliyetçilik, erteleme gibi, kendini sabote ettirme davranışlarıyla da bağlantılıdır. İronik olarak, mükemmeliyetçilik, bir çocuğun başarısız olma olasılığını artırma eğilimindedir.

Çıtayı çok yükseğe ayarladığınızda, çocuğunuz muhtemelen pes eder. Yeterince iyi yapamayacağını düşünüyorsa, ödevini yapmayı bırakabilir. Ya da asla bir yıldız sporcu olmayacağını düşünüyorsa, spor yapmayı tamamen bırakabilir.

Mükemmeliyetçiliği bırakmak

Hiç kimse mükemmel değildir. Çocuğunuz kusurlu meslektaşlarla çalışmak için büyüyecek, kusurlu bir oda arkadaşına sahip olacak veya kusurlu biriyle evlenecek. Mükemmel bir ebeveyn olsanız bile, ona hiç iyilik yapmıyorsunuz.

Mükemmeliyetçiliği bırakmak kolay değildir. Fakat biraz gevşeklik, hataya alan verme, hem kendinizin hem de çocuğunuzun, psikolojik sağlığı için önemlidir. Ayrıca çocuğunuzla olan ilişkinizi geliştirebilir ve çocuğunuza gelecekte başarılı olmanın kapısını açabilir.

Kendinizden mükemmellik bekliyorsanız veya çocuğunuzdan mükemmel olmasını bekliyorsanız, aşağıdaki stratejiler size yardımcı olabilir:

1. Dilinizin farkına varın

İster bilim fuarında bir ödül kazanmış olsun, ister takımı sahada bir oyun kaybetmiş olsun, çocuğunuza performansının tam bir başarı olduğunu ya da kaybetmenin korkunç olduğunu söylemekten kaçının. Bunun yerine çocuğunuza, neleri iyi yaptığını belirlemesini ve bir dahaki sefere neyi daha iyi yapabileceğini düşündüğünü sorun.

2. Çocuğunuza biraz gevşeklik fırsatı tanıyın

Kendinizi, yatağını doğru bir şekilde yapmadığı ya da bir yazım hatası yaptığı için, çocuğunuza kızarken bulursanız, derin bir nefes alın. Çocukların hata yapmaları gerektiğini ve her hatanın değerli bir öğrenme fırsatı olduğunu unutmayın.

3. Sosyal medyadan uzak durun

Kendinizi ya da çocuğunuzu başkalarıyla karşılaştırmak olumsuzluk için bir davettir. Unutmayın, başka birinin hayatının sadece bir karesini görüyorsunuz, tüm filmi değil. Çocuğunuzu, başka çocuklarla karşılaştırmayın. Bütün çocuklar farklıdır. Bütün çocuklar şahsına münhasırdır.

4. Ebeveynlikte doğru yaptığınız şeye odaklanın

Tamam, çocuğunuza gündelik eğitici ve zenginleştirici aktiviteler bulmak konusunda en iyisi olmayabilirsiniz. Ancak belki de, ihtiyacı olduğunda onu kucaklayabilir veya okuldan eve geldiğinde huzurlu olmasını sağlayabilirsiniz. Kendi gücünüzü kabul edin ve “süper kahraman” olmadığınız için kendinize şefkat gösterin.

5. Başarısızlık/hata hakkında sağlıklı mesajlar verin

Çocuğunuz hata yapsın ve bazen başarısız olsun. Başarısızlığın ve hatanın bir öğrenme fırsatı olduğu hakkında onunla konuşun. Bir sınavda başarısız olmanın veya oyunda kaybetmenin zor olduğunu, ancak bunun dünyanın sonu olmadığını ona itiraf edin.

6.Sonucuna değil, çocuğunuzun çabalarına dikkat edin

Çocuğunuzu sınavından yüksek not aldığı için övmek yerine, çok çalıştığı için övün. Ya da ona oyunda iki gol atarak harika bir iş çıkardığını söylemek yerine, sıkı koştuğunu fark ettiğinizi söyleyin. Böylelikle, her ne pahasına olursa olsun başarmak yerine, elinden gelenin en iyisini yapmaya odaklanacaktır.

7. Çocuğunuz bunalmışken geri çekilin

Çocuğunuz bir konuda mücadele ederken onu yüreklendirmek ve/veya neşelendirmek faydalıdır. Ancak, çocuğunuz zihinsel olarak, bir şeyi yapmaya son vermeye karar verdiyse, denemeye devam etmesinde ısrar etmek iyi bir fikir değildir. Futbol veya piyano gibi sevdiği aktivitelerden hoşlanmamaya başlarsa, onu çok zorladığınızın bir işareti olabilir. Çocuğunuza iyi olması için ona meydan okuyun, ancak onu yapabileceğinden daha fazlasını yapmaya zorlamayın.

8. Eğlenmek de değerlidir

Hayatın her zaman bir yarış olmadığını, her şeye rağmen biraz eğlenip iyi vakit geçirmenin biz yetişkinler dünyasında ne kadar değerli olduğunu hatırlayın. Sadece eğlendiği ve iyi vakit geçirdiği bir aktiviteye de vakit ayırması konusunda, çocuğunuzu teşvik edin.

Mükemmeliyetçi bir ebeveyn iseniz, ancak gerektiği kadar gevşeyemiyorsanız, kendinizi çok fazla yıpratmayın- olabileceğiniz en iyi ebeveyn olmak için çok çalışıyorsunuz. Güçlü ve zayıf yönlerinizi kabul etmeniz, hatalarınızdan ders almanız ve kendinize biraz gevşeme fırsatı vermeye istekliliğiniz bile, çocuğunuz için iyi bir rol model olmanıza hizmet edecektir.

Bununla birlikte, mükemmel olmanız veya çocuğunuzun mükemmel bir performans göstermesi gerektiği fikrinden vazgeçemiyorsanız, profesyonel yardım almayı düşünün. Bazen mükemmellik arayışı, bir anksiyete bozukluğu veya bir travma öyküsü gibi bir zihinsel sağlık sorunundan kaynaklanır. Bazen de mükemmeliyetçilik arayışı, kronik stres veya ilişki zorlukları gibi ciddi sorunlar yaratır. Bu konuda eğitimli bir terapist, mükemmeliyetçiliğin üstesinden gelmenizde size yardımcı olabilir. Ve bu, kendiniz ve çocuğunuz için yapabileceğiniz en iyi şey olabilir.

Kaynakça;
What to Know About Perfectionist Parenting (Amy Morin, LCSW / Verywell Mind)

Çeviri: Yaşantı Psikoloji