Narsist Ebeveyn ile Büyümek

Eski Yunan efsanesine göre Narkissos adında güzelliğiyle herkesi kendine hayran bırakan yakışıklı bir adam yaşardı. Bir gün gölün kenarında otururken kendi yansıması olduğunu fark etmeden gördüğü yansımaya öyle bir kapıldı ki yemeden içmeden kesildi.

O yakışıklı oğlana bakarken ölüp gitti. Bugün nergis çiçeğinin onun öldüğü yerde çıktığı söylenir. Bu efsaneden yola çıkarak kendine hayran olan, çok beğenen insanlar için genelde narsist ifadesi kullanılır. Kendini çok seviyormuş gibi görünen narsist insanların aslında şüpheyle ve güvensizlikle dolu olduğunu, kendi benliklerini sevmeyi dışarıdan gelen onay ve ilgi devam ettikçe sürdürebildikleri düşünülür, yoksa neden bu kadar ilgiye ihtiyaç duysunlar (Forward,2021)? Narsist büyüklenmecilik ve doymak bilmez ilgi açlığı narsist kişilerin en büyük özelliklerindendir.

Narsist Ebeveynle Büyüdüğünüzü Nasıl Anlarsınız?

• Onların yanında kendinizi duygusal olarak yalnız hissediyor olabilirsiniz,
• Öncelikli olmadığınızı, iletişim için tek taraflı çabaladığınızı düşünüyor olabilirsiniz,
• Ebeveynler duygularını direkt söylemek yerine bulaşma yoluyla ifade ederler veya dram yaratırlar, bu da belirgin olmayan sınırlara sebep olur. Söylemeden ihtiyacını anlamanızı bekler ve ihtiyaç karşılanmayınca da sinirlenirler. Bu durumu sıkça yaşamış olabilirsiniz,
• Sınırlarınıza, kararlarınıza, özerkliğinize saygı gösterilmemiş olabilir,
• Aynı zamanda onların sorunlarını çözmede kendinizi yetersiz hissetmiş olabilirsiniz, çoğunlukla ebeveynlerinizi hayal kırıklığına uğratmış, beklentilerini hiçbir zaman karşılayamamış, memnun edememiş olabilirsiniz (Gibson,2021).

Tüm bu durumlar narsist ebeveynlerle büyümüş çocuk ve bugünün yetişkinleri için oldukça tanıdıktır. Fakat bu durumu kabul etmek oldukça hassas ve zor olabilir. Çocukluk döneminde ebeveynlerin de hata yapmış olabileceklerini düşünmek o yaştaki bir çocuk için çok zor olduğu için tüm bu olanları kendisiyle alakalı bir sorun gibi içselleştirir. Kültürün de bu durumda etkisi var. Öyle ki ‘Anne babalar ne yaparsa yapsın çocuklarının iyiliği için yapar.’ cümlesini duymayan yoktur.

İçselleştirilen bazı negatif inançlarla birlikte artık bazı durumların sorun olduğunu fark ettiğinizde ve konuşmaya kalktığınızda ise kendi içinizde sadakatsizlik hissetmiş, utanmış veya kendi duygularınızı sorgulamış olabilirsiniz. Buradaki döngüyü fark etmek oldukça önemli aslında. Belki de ebeveynle olan ilişki sorun olan durum- bu duruma duyulan öfke ve ardından kendinizi suçlamayla döngü şeklinde devam ediyor olabilir.

Narsist bir ebeveynle büyüdüğünüzde odak noktası olmanıza izin verilmemiş olabilir. Sizinle alakalı bir durumda ebeveyninizin hiç ilgisi yokken olayı dramatize ederek kendine çevirmiş olabilir, hayatınızın önemli döneminde kendi ihtiyaçlarından dolayı sizden bir şeyler talep etmiş ve bunu yapmak zorundaymışsınız gibi hissettirmiş olabilir. Kendi hayallerini sizin gerçekleştirmeniz için sizi manipüle etmiş ancak bu hayaller gerçekleşse de beklediğiniz memnuniyeti alamamış olabilirsiniz. Tüm bu süreçler duygusal olarak oldukça yıpratıcı olmakla beraber kendinizle ilgili yetersizlik, değersizlik gibi negatif inançların içselleştirilmesine de sebep olmuş olabilir. Bu durumu yaşamamak için sürekli tetikte olma hali bir çocuk için oldukça zor. Narsist ebeveynle yetişen çocukların en büyük ihtiyaçlarından biri ise duygularının onaylanması, bunun gerçekten zor olduğunu duymaktır. Her zaman olduğu gibi olumsuz deneyimlerde desteğin, onarımın rolü büyük, büyürken en azından bir kişinin bu çocukları dinlemiş, görmüş, duymuş olması süreci biraz daha iyileştiren bir etkiye sahip olacaktır.

Döngülere Bakmak

Çocukken narsist ebeveynlerden aldığınız mesajları içselleştirebilirsiniz (Fazla göz önünde olmamalıyım, annemi memnun etmeliyim, başarısız olursam ailemi mutsuz ederim gibi…)

Erken dönemde içselleştirilen mesajlar yanlış inançlara çevrilebilir. (Bu aileyi bir arada tutmanın tek yolu benim, babamım gönlünü hoş tutmalıyım, sevgisini kazanmalıyım gibi…)

Bu inançlar acı veren hislere ve daha da yerleşen şemalara sebep olabilir. (Güçsüzlük, değersizlik, yetersizlik…) Bu acı verici deneyimleri yaşamamak için ise bazen kendinizi, ilişkilerinizi farkında olmadan da sabote eden davranışlarda bulunabilirsiniz. Öncelikle bu döngüleri fark etmek değişim için oldukça önemlidir.

Değişme, İyileşme, Onarım İçin

Narsist ebeveynlerle büyümenin kişinin kendisiyle ilgili birçok zorlayıcı yanı vardır. Kişi hem kendi benliğiyle ilgili negatif inançlara sahip olabilir, hem de ihtiyaçları karşılanmamış, öncelikli hissettirilmemiştir. Dolayısıyla uzun süredir içselleştirdiği inançların aksine davranmak oldukça zorlayıcı olabilir. Hayatınızı zorlayan, iyi hissettirmeyen döngüleri fark etmek ve bu döngüleri kırmak için yeterince güçlenmek, sağlıklı sınırlar çizmek, kendinizi tanımak değişim için gerekli konulardandır.

• Gerçekte neye inandığınızı keşfetmek iyileşme yolunda önemli bir adımdır. Şimdiye kadar duyduklarınızla gerçekten olanları ayırt etmek, içselleştirdiğiniz cümlelerin kimin sesi olduğunu ayırt etmek önemlidir.
• Kendi kendinize bir alıştırma yapabilirsiniz. Narsist ebeveyninizin size yaptığı şeyleri, bunların size nasıl hissettirdiğini ve hayatınızı nasıl etkilediğini, şu anda ebeveyninizden neler istediğinizi yazabilirsiniz (Forward,2021). Bunları yazmak kendi kendine bile iyileştiriciyken hayatınıza olan etkisini ayırt etmenize ve duygularınızı fark etmeye yardımcı olur.
• Bu durumu fark ettikçe gelen yas ve öfkeyi yaşamaya izin vermek, kabullenmek gerekebilir. Yası ve öfkeyi sağlıklı olarak yaşamak için öfkeye farklı bir açıdan bakmak da mümkün. Öfkeyi daha derin seviyede kendini anlamak üzerine yönlendirilen bir enerji olarak görmek ve insanı arzu edilen ya da ihtiyaç duyulan değişime doğru onları harekete geçiren bir güç olarak algılamak daha sağlıklı bir bakış açısı sağlayabilir (Selvam,2019).
• Sağlıklı sınırlarla yaşamak her zaman güvende hissettirir. Hayır demek, bundan sonraki ilişkilerinizde neyi yapıp neyi yapmayacağınızı belirtmek her zaman girilen döngüleri tekrarlamamayı kolaylaştıracaktır.
• İçinizdeki yaralı çocuk ile iletişim kurmak, ona hak ettiği ilgiyi, sevgiyi, değeri sizin vermeniz, onun duygularını kabul etmeniz, onaylamanız, duygularına izin vermeniz çok iyileştirici olacaktır. Kendi çocukluğunuza bir mektup yazabilirsiniz belki, o mektubu okumak ve gözyaşlarına izin vermek duygularınız için sağaltım sağlayacaktır.
• İhtiyaçlarınızı tanımlamak, burada kendiniz ve hayatınızla ilgili boşluk olan kısımları doldurmak önemli. Ben ne istiyorum, hayatta ben ne mutlu ediyor? Yaptıklarım hangi ihtiyacımı karşılıyor gibi… Yeterince destek alamadıysanız kendinize fiziksel, duygusal destek alanları yaratıp başkalarından yardım almayı isteyebilirsiniz, belki de şimdiye kadar pek yardım alan biri değildiniz?
•  Duygu repertuarını genişleterek hislerinize kulak verip, ihtiyaçlarınızı kucaklayabilirsiniz. Kendine şefkat göstermeyi öğrenmek oldukça iyileştirici.
• Sahip olduğunuz için minnettar olduğunuz şeyleri hatırlamak da bazen güç verici olabiliyor, egzersiz haline getirebilirsiniz (Lee Cori,2013).

Eğer yazı hoşunuza gittiyse aşağıdaki kaynaklara da göz atabilirsiniz, keyifli okumalar dileriz!

• Sevgisiz Anneler- Susan Forward
• Çocukta İhmalin İzi : Boşluk Hissi- Jonice Webb
• Çocukta İhmalin İzi- Çözümler- Jonice Webb
• Var Olan Annenin Yokluğu- Jasmin Lee Cori
• Olgunlaşmamış Ebeveynlerin Açtığı Yaraları İyileştirmek- Lindsay C. Gibson
• Zor Bir Ailede Büyümek- Susan Forward

Yaşantı Psikoloji