İlişkilerde Bağlanma Sorunları

Bağlanma nedir?

İlk kez, bebek ve ebeveyni arasında oluşan duygusal bağın, bakıma muhtaç bebeğin birincil (fiziksel ve duygusal) ihtiyaçlarının karşılanması üzere kurulan duygusal bağdır. Bu bağ, daha sonra sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimin lokomotifi haline gelir.

Bebeğin bu ilk bağlanma deneyimi, gelecekte diğer insanlara ve genel olarak olaylara duygu ve davranış biçimlerini kalıcı olarak şekillendirecek temeli oluşturduğu için son derece önemlidir.

Araştırmalar, ilk bağlanma deneyiminin, hem kişilik gelişimini ve özellikle de güvenlik hissini etkilediğini, bu sebeplerden de kişinin yaşamı boyunca, istikrarlı ilişkiler kurma yeteneğini etkilediğini göstermektedir.

Bağlanma stilleri nelerdir, nasıl oluşur?

Ebeveyn-bebek duygusal bağının niteliğini, bebeğin birincil ihtiyaçlarının ebeveyn tarafından ne şekilde karşılandığı belirler. Özellikle bebekle kurulan göz teması, dokunma ve konuşulan ses tonu bu bağın niteliğini çok daha güçlendirir. Ebeveyn, bebeğine nasıl davrandıysa, bebek büyüdükçe kendi ilişkilerini bu davranışlar üzerinden kurar.

Eğer ebeveyn, bebeğinin fiziksel ve duygusal ihtiyaçlarına yönelik sinyallerini duyup hızlı, doğru ve nitelikli cevaplar verebilirse “güvenli bağlanma” stili desteklenir. Ancak anne bebeğinin bu sinyallerini duyup ısrarla anlamaz, yanlış anlar ve/veya anlayıp yanlış yanıtlar verirse “güvensiz bağlanma” stillerine neden olur.

Bağlanma Kuramı(John Bowlby), bağlanma davranışlarını 4 ana stile ayırmıştır. Bunlar;

1. Güvenli Bağlanma

2. Kaygılı Bağlanma

3. Kaçınmalı Bağlanma

4. Karmaşık Bağlanma
 

Yetişkinliğimizde bağlanma stilimiz, partner seçimimizden, ilişkilerimizin nasıl gittiğine kadar, tüm sosyal ve duygusal ilişki dinamiklerimizi etkiler. Bu nedenle bağlanma stilimizi tanımak, bir ilişkideki güçlü yönlerimizi ve geliştirilmeyi bekleyen zayıf noktalarımızı anlamamıza yardımcı olabilir.

O zaman bağlanma stillerine biraz daha yakından bakalım;

1. Güvenli Bağlanma

Güvenli Bağlanma Stili edinmiş çocuklar, dünyayı ebeveynlerinden bağımsız olarak keşfedebilecekleri güvenli bir üs olarak görürler.

Araştırmacılar çocukları ebeveyninden kısa bir süreliğine ayırıp tekrar bir araya geldiklerindeki davranışlarını gözlemlediklerinde, güvenli bağlanma stiline sahip çocukların, ebeveyni uzaklaştığında sıkıntıya girdiklerini, ancak ebeveyninin geri döneceğini bildiğini ve ihtiyaçlarının tekrar karşılanacağına inandıklarını gözlemlemişlerdir. Bu tür çocuklar yaşamda daha istikrarlı ve güvende hissetme eğilimindedir.

Yetişkinliğe eriştiklerinde de, sosyal ilişkileri ve romantik partnerleri ile benzer bir ilişkisi vardır. Kendilerini güvende ve bağlı hissederken, kendileri gibi partnerlerinin de özgür hareket etmesine izin verirler.

Güvenli yetişkinler, partnerleri sıkıntıya düştüğünde onlara destek olur. Ayrıca kendi sıkıntıları olduğunda da yanlarında rahat hissettikleri partnerleri ile paylaşırlar. İlişkileri dürüst, açık ve eşit olma üzerine kuruludur. Her iki eş de kendilerini özgür hisseder ve birbirlerine karşı sevgi doludurlar.

Güvenli bağlanma stili edinmiş kişi, kendine güvenir ve öz-benliğine sahip çıkar. Hem kendi, hem de başkalarının ihtiyaçlarını karşılayarak, diğer insanlarla kolayca etkileşime girebilir.

2. Kaygılı Bağlanma

Kaygılı Bağlanma Stili edinmiş çocuklar, ebeveynlerinden ayrılmaya korkar ve ebeveynleri dönse de endişeli davranışlar sergilemeye devam ederler. Genel anlamda güvensiz, kaygılı ve asabi olma eğilimindedirler.

Kaygıyla bağlı yetişkinler, güvenli yetişkinlerin aksine, gerçek aşkı hissetmek ya da eşlerine güven duymak yerine, genellikle ‘duygusal açlık’ hissederler. Sık sık onları kurtarması ve/veya tamamlaması için eşlerini arıyor olurlar. Mevcut partnerlerine yapışarak bir güven ve güvenlik hissi arasalar da, genelde partnerlerini uzaklaştıran eylemlerde bulunurlar.

Kaygıyla bağlı bireyler, çaresiz veya güvensiz davranışlar sergiler ve çoğu zaman, bu davranışları kendi korkularını daha da şiddetlendirir. Partnerlerinin duygularından emin olmadıklarında ve ilişkilerinde güvensiz hissettiklerinde, genellikle yapışkan, talepkar ve/veya sahiplenici olma eğilimindedirler. Kafaları sürekli, diğer kişinin onu sevip sevmediği, onu isteyip istemediği gibi sorularla meşguldür.

3. Kaçınmalı Bağlanma

Kaçınmalı Bağlanma Stili edinmiş çocuklar, ebeveynin yanından ayrılmasına oldukça sakin tepki verir. Ebeveyni geri döndüğünde genelde tepkisiz kalmaya devam ederler. Diğerleriyle ilişki kurmaya isteksiz ve duygusal olarak mesafeli çocuklardır.

Kaçınmalı bağlanan yetişkinler, ilişkilerin güvenilmez olduğunu düşündükleri için kendilerini duygusal olarak eşlerinden uzak tutarlar.  Partnerlerine kendi ihtiyaçlarını karşılayabilecek özelliklere sahip olmadığını düşündürtürler. Zorlandıklarında ilişkiden kaçma, uzaklaşma, iletişime kapama eğilimindedirler.

Hem sevdiklerinin önemini inkar etmek, hem de onlardan kolayca ayrılabilmek için daha fazla içe dönük yaşarlar. Duygusal durumlarda, içe kapanıp duygu göstermez ve/veya duruma tepkisiz kalırlar.

Genellikle, sahte bir bağımsızlık duygusu ile başkalarına ihtiyaçlarının olmadığını düşünerek, duygusal ve/veya fiziksel izolasyon arayabilirler. Çoğunlukla ben-merkezci ve yarattıkları konfor alanlarına düşkündürler.

4. Karmaşık Bağlanma

Karmaşık Bağlanma Stilini edinmiş çocukların ebeveynleri, çocuğun davranışlarına ve/veya ihtiyaçlarına, öngörülemeyen ve istikrarsız şekillerde tepki verirler. Mesela; bir sefer belirli bir davranışı gülüp ödüllendirebilir ve bir başka seferde aynı davranışa öfkeyle patlayabilirler.

Bu karmaşık tepkilere maruz kalan çocuklar genellikle depresif, asabi, pasif, başkalarına duyarsız olma eğilimindedirler. Çözüm getiremedikleri bir korku yaşarlar. Kendilerini sürekli tehdit altında hissederler. Temel bir güvenlik duygusundan yoksundurlar.

Aslında umutsuzca ihtiyaç duydukları ebeveynlerine güvenmek isterler, ancak ne kadar yakınlaşırlarsa, o kadar çok korku duyarlar. Çocukların kendilerini güvende ve güvende hissetmek için tutarlılığa ihtiyaçları vardır. Bunun yerine, elde ettikleri şey, tutarsız ve korkutucu bir ebeveyndir.

Karmaşık bağlanmış yetişkinler ise, kendilerini çok inişli çıkışlı veya dramatik ilişkilerde bulabilirler. Duygularını uzak tutmaya çalışırlar ama yapamazlar. Genellikle terk edilme korkusu yaşar, ama aynı zamanda samimi olmakla da mücadele ederler. Reddedildiklerinde partnerlerine yapışıp yakın olduklarında kapana kısılmış hissedebilirler.  Başka bir deyişle, güvenlik için gitmek istedikleri kişi, yakın olmaktan korktuğu kişiyle aynıdır.

Tüm bu sebeplerden, onlar davranışlarında karışık ya da öngörülemez olma eğilimindedirler. Bu tutarsız davranışları partnerleri için de korkutucu olabilir.

Güvenli Bağlanma nasıl kazanılır?

Çocukken, bir ebeveyn ile ilişkinize dayanarak edindiğiniz bağlanma stili, yetişkin yaşamınızda sevdiklerinizle ilişki kurma yollarınızı, hayatınız boyunca tanımlamak zorunda değildir. Bağlanma stilinizi tanımaya başlarsanız, bu konuda farkındalıklarınızı arttırarak, başkaları ile yakınlaşmaktan ve duygusal olarak bağlanmaktan kaçındığınız yolları keşfedebilir ve “Kazanılmış güvenli bağlanma” stili oluşturmak için çalışabilirsiniz.

Güvenli bir bağlanma stiline sahip bir partner seçerek savunma mekanizmalarınıza meydan okuyabilir ve bu ilişkide kendinizi geliştirebilirsiniz.

Psikoterapi, güvensiz bağlanma kalıplarınızı değiştirmek için yardımcı olabilir. Bağlanma stilinizin farkında olarak, hem siz hem de eşiniz güvensizliklere ve korkulara meydan okuyabilir ve tatmin edici, sevgi dolu bir ilişki sürdürmek için yeni ve güvenli bağlanma stili oluşturabilirsiniz.

Uzman Klinik Psikolog Nilgün Hasan Dereköy