Sağlıklı Yeme Takıntısı: Ortoreksiya Nervoza

Beslenme ve sağlık birbirinin tamamlayıcısıdır. Hastalıkların önlenmesi, tedavisi ve sağlığın geliştirilmesinde, beslenmenin önemi yadsınamaz bir gerçektir. Yeme alışkanlıklarımızı etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Kültürler, alışkanlıklar, günlük yaşam biçimi alışkanlıklarımız üzerinde doğrudan etkilidir.

Tarihçesine bakıldığında, değişik şekillerdeki yeme bozukluklarının aslında uzun yıllar öncesinden beri var olduklarını bilinmektedir. Fakat yalnızca “Anoreksiya Nervoza” ve “Bulimiya Nervoza” resmi sınıflandırma sistemi DSM de yer almaktadır. Ortoreksiya üzerine hala çalışmalar devam etmekte fakat henüz tanı kriteri oluşturulamadığı için Anoreksiya ya da Bulimiya gibi bir hastalık olarak tanı kitabı DSM de tanımlanmamaktadır.

Ortoreksiya ne demek?

Doğru beslenme anlamına gelen “Ortoreksiya” Dr. Steve Bratman tarafından 1997 yılında Yunanca “ortho” (doğru) ve “orexis” (açlık, iştah) anlamına gelen kelimelerin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş ve tanımlanmış.  Günümüzde ortoreksiya, sağlığı korumak ve geliştirmek temelinde doğru beslenmeyle ilgili kaygı durumunun normalden fazla olduğu, patolojik bir takıntıyı tanımlamak için kullanılmaktadır.

Ben Ortoreksiya nervoza mıyım?

Ortoreksiya ile ilgili çok az çalışma bulunmaktadır. Elimizdeki veriler değerlendirildiğinde bir bireyin ortoreksiya nervozalı olduğuna ancak iki koşulda karar verilebilir.

Sağlıklı beslenme alışkanlıkları uzun dönem mi devamlılık gösteriyor?

Eğer sınırlı bir süre için sağlıklı beslenmeye dikkat ediliyorsa ve en önemlisi bu durum takıntı haline gelmediyse bu durum bozukluk olarak tanımlanamaz.

Kişilerin yaşamlarında olumsuz bir etki yaratıyor mu?

Yaşam stresini önlemek için yiyecekleri düşünmek, negatif duyguları önlemek için yiyeceklerin nasıl hazırlandığını düşünmek, her günün büyük bir çoğunluğunu yiyecekleri düşünerek geçirmek gibi etki varsa bu durum üzerine düşünmek gerekebilir.

Diğer yeme bozukluklarından farkı ve sonuçları

Ayrı bir tanı kategorisi olarak resmen kabul edilmemiş olmasına rağmen, ciddi sonuçları olan diğer yeme bozuklukları ile benzerlik ve ayrılıkları vardır.

Diğer yeme bozukluklarından Ortoreksiyayı ayıran etmen, bu yeme bozukluğunda kilo verme isteğinden çok, sadece “saf” ve “sağlıklı” yiyeceklerin tüketilmesi isteği ön planda olmasıdır. Bu isteğin zihinsel ve davranışsal olarak aşırı uğraşa dönüşmesi obsesif kompülsif bozukluğu hatırlatmaktadır.

Ortorektik eğilim gösteren bireyler, besin tercihlerini genellikle sağlıklı ve saf besinlerden yana yapmaktadır. Besinin sadece saflığı değil sofraya gelene kadar nasıl bir pişirme ya da temizleme sürecinden geçtiği de önem arz eder. Güvenilir olmadığını düşündükleri besinleri yemeyi reddeden ortorektik bireyler kendilerini aç bırakma ya da katı diyetler yapma yoluna gitmektedirler.  Besin seçeneklerinin bu şekilde sınırlandırılması diğer yeme bozukluklarında olduğu gibi çok ciddi kilo kaybına dengesiz ve yetersiz beslenmeye ve bunun sonucunda fizyolojik sorunlar yaşanmasına sebebiyet vermektedir.

Ortorektik bireyler sadece fizyolojik sorunlar yaşamamakta, aynı zamanda beslenmenin üzerlerinde yarattığı kaygı ve stresle de baş etmek zorunda kalmaktadırlar. Bazı durumlarda sağlıklı beslenme takıntısı kişilerin sosyal olarak içe çekilmelerine neden olmaktadır.

Sağlıklı beslenme alışkanlıkları patolojik değildir. Fakat aşırı uğraşı haline dönüştüğünde, uzun süreli olduğunda, günlük yaşamda olumsuzluklara yol açtığında; kişilik ve davranış boyutlarını da ilgilendiren bir bozukluk olarak değerlendirilmektedir.                                                                                                                                                      
 

Kaynakça;
Sağlık Profesyonellerinde Sağlıklı Beslenme Kaygısı : Ortoreksiya Nervoza (On) Healthy Eating Concern in Health Professionals: Orthorexia Nervosa (On) Nilüfer ACAR TEK, Merve Şeyda KARAÇİL ERMUMCU

Ortoreksiya Nervoza ve Orto-11’in Türkçeye Uyarlama Çalışması Gülcan ARUSOĞLU, Dr. Elif KABAKÇI, Dr. Gülden KÖKSAL3 , Dr. Türkan Kutluay MERDOL

Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı Sağlık Personeli Olan ve Olmayan Bireylerde Ortoreksiya Nervoza Sıklığı Araştırması, Dyt. Gökçe ERGİN Yüksek Lisans Tezi

Uzman Psikolog Zeynep Kaya